Ivo Andrić

TRAVNIČKA HRONIKA

Režija i dramatizacija: Nikita Milivojević
Kompozitor: Dimitris Kamaratos
Scenski pokret: Amalija Benet
Scenografija: Nikita Milivojević i Željko Piškorić
Kostimografija: Marina Sremac
Asistent režije: Nikola Končarević
Snimanje i montaža videa: Robert Gondi i Predrag Novković

Igraju:
Jugoslav Krajnov
Tijana Marković
Branislav Jerković
Marija Medenica
Marko Marković
Ivan Đurić
Aleksandar Gajin
Srđan Aleksić / Dušan Jakišić
Milan Kovačević
Vukašin Ranđelović / Miroslav Fabri
Dušan Vukašinović
Ninoslav Đorđević
Zoran Karajić
Marko Savković
Vladimir Milojević
Sonja Kesler

Inspicijent: Zoltan Bešenji
Inspicijenti 2: Vladimir Savin / Zoran Vučković
Sufleri: Srđan Stojnović / Ninoslav Vranić
Asistent kostimografa: Snežana Horvat
Asistenti scenografa: Mladen Stojanović i Maja Vujović
Majstori svetla: Miroslav Čeman / Miloš Smiljić
Majstori tona: Đorđe Ilić / Mile Kovačević
Truba: Slobodan Dragaš
Tehničko vođstvo: Saša Senković / Stipan Petreš
Video: Đorđe Vernački / Srđan Milovanović / Igor Pekanović

Premijera: 12. oktobar 2019, scena „Pera Dobrinović“, SNP
16. oktobar 2019, Narodno pozorište Sombor

Predstava traje: dva sata i ima jednu pauzu

Dekor, kostimi i ostala scenska oprema izrađeni su u radionicama SNP-a.

„Angažovanošću svojih predstava obeležio je
Nikita Milivojević devedesete godine u srpskom teatru,
a smelim i novim čitanjem klasike uveo ga u novi vek.”
Jovan Ćirilov

Nikita Milivojević jedan je od vodećih srpskih pozorišnih reditelja danas. Dobitnik je svih relevantnih pozorišnih priznanja za režiju u svojoj zemlji, (nagrade „Bojan Stupica“, nekoliko Sterijinih nagrada, Bitefove, nagrade kritike pozorišnog časopisa „Scena“, i mnogih drugih na festivalima širom Srbije: u Kragujevacu, Jagodini, Vršcu, Šapcu, Novom Sadu, Mladenovcu… kao i godišnjih nagrada Narodnog pozorišta, Jugoslovenskog dramskog pozorišta, Grada teatar Budva, Narodnog pozorišta „Ljubiša Jovanović“, Šabac, Pozorišta „Duško Radović“…

U anketi pozorišnih kritičara časopisa „Scena“, režija predstave Banović Strahinja je proglašena najznačajnijim ostvarenjem 90-ih godina prošlog veka u srpskom teatru.

Po motivima knjige New York – Beograd D. Miklje, napisao je scenario i režirao igrani film Jelena, Katarina, Marija… (N. York 2010).

Režirao u Grčkoj, Švedskoj, Sloveniji, Makedoniji, Turskoj, Nemačkoj, Italiji, Velikoj Britaniji, SAD-u, na Kipru… dela Kalderona, Šekspira, Eshila, Sofokla, Aristofana, Čehova, Bulgakova, Pintera, Tomasa Mana, Strindberga, Molijera, Brehta, Hajnera Milera, Ruževiča, Vitraka, Joneska, Bonda, Beketa, Stoparda, Meterlinka, Bergmana, Sartra, Ibzena, Milera, Crnjanskog, Andrića…

1996-2004. Redovni je profesor na Odseku gluma/režija, Akademija umetnosti, Beograd.
2005-2009. Direktor je Beogradskog interacionalnog teatarskog festivala (Bitef) i Bitef teatra.
2009. Redovni je profesor na Odseku gluma/režija, Akademija umetnosti, Novi Sad.
Živi i radi u Beogradu i Atini.

Reč reditelja

Neke od najlepših stranica ispisanih na srpskom jeziku nalaze se u romanu Travnička hronika: … „Jer, zašto da moja misao, dobra i prava, vredi manje od iste takve misli koja se rađa u Rimu ili Parizu? Stoga što se rodila u ovoj dumači koja se zove Travnik?

I zar je mogućno da se ta misao nikako ne beleži, nigde ne knjiži?“

Nosio sam ovu Andrićevu misao bezbroj puta na sve strane sveta kao neki svoj lični prtljag.

Travnička hronika je za mene kao ona sveća u romanu, što gori danju i noću na turbetu Abdulah paše: … „ono malo svetla, da osvetli sav mrak koji se vekovima nakupio oko nas.“

To je ona ista sveća koju nosi i junak Tarkovskog kroz prazan bazen. Tom svećom, u mraku, počinje i naša predstava.

Nikita Milivojević

Srpski i jugoslovenski književnik i diplomata Kraljevine Jugoslavije. Kao gimnazijalac bio je pripadnik Mlade Bosne, naprednog revolucionarnog pokreta protiv Austrougarske vlasti, i strastveni borac za oslobođenje južnoslovenskih naroda.

Prvu pesmu U sumrak objavio je u „Bosanskoj vili“ 1911. Studirao u Zagrebu, Beču, Krakovu, a diplomirao i doktorirao u Gracu (tema: Razvoj duhovnog života u Bosni pod uticajem turske vladavine). Na vest o atentatu u Sarajevu prekida studije i vraća se u domovinu, gde biva uhapšen. Tamnuje kao politički zatvorenik.

U zatvoru piše pesme u prozi. Prvu knjigu, Ex Ponto, objavljuje u Zagrebu 1918. U Beogradu 1919. radi u Ministarstvu vera, druguje s Vinaverom, Crnjanskim, Pandurovićem. Objavljuje prozu i kao službenik Ministarstva inostranih dela radi u konzulatima i poslanstvima Kraljevine Jugoslavije (Rim, Bukurešt, Grac, Pariz, Madrid, Brisel, Ženeva i Berlin, gde ga zatiče pristupanje Kraljevine Jugoslavije Trojnom paktu i Aprilski rat). Od 1926. je član Srpske akademije nauka i umetnosti, a od 1946. SANU.

U Sarajevu 1945. objavljuje roman Gospođica i postaje predsednik Saveza književnika Jugoslavije te potpredsednik Društva za kulturnu saradnju sa SSSR-om. Član Komunističke partije Jugoslavije postaje 1954, a te godine objavljuje i Prokletu avliju. Milicom Babić, kostimografkinjom Narodnog pozorišta u Beogradu, ženi se 1957.

Nobelovu nagradu za književnost („za epsku snagu kojom je oblikovao teme i prikazao sudbine ljudi tokom istorije svoje zemlje”), dobija 1961.

Pored romana Na Drini ćuprija, najpoznatija dela, u kojima se uglavnom bavio opisivanjem života u Bosni za vreme osmanske vlasti, su i Travnička hronika, Prokleta avlija, Gospođica i Jelena, žena koje nema (…)

„Hronika“ u „Travnička hronika“ Ive Andrića pre se može okarakterisati medicinski (psihološki), socijalno, nego istorijski.

Podnaslov „Konzulska vremena“ ukazuje da su u centru pažnje ne još jedni u nizu stanovnika „tamnih vilajeta“, kakvi su česti u našoj najboljoj literaturi, nego poslanici, oni drugi, koji zahvaljujući nešto malo svetla, nešto malo uspeju i da vide.

Gledajući istoimenu predstavu u Srpskom narodnom pozorištu (koprodukcija sa Narodnim pozorištem Sombor), „Travnička hronika“, u dramatizaciji i režiji Nikite Milivojevića, može da se vidi da ljudi nisu srećni ili nesrećni zbog toga kada, kako i gde žive, nego zato što znaju ili ne znaju zašto žive. Ovaj filozofski bekgraund, javlja se, kao pod svetlom i kod Andrića prisutne sveće, „zaslepljen“ ipak nekim drugim stvarima. Slikama, zvucima, ulogama.

Travnik i njegovi stanovnici – Bosna – prikazani su efektno. Iz mraka, praznine dimenzija scene „Pera Dobrinović“, iz dima, karakteristične bosanske, i ovde višeznačne magle, čuju se zvuci koraka, karikirani uranjanjem u blato. Šljap. Šljap. Francuski konzul dolazi. Žan Davil (Branislav Jerković). Ljudi koje zatiče, nisu samo urođenici, nego i životinje, takoreći indijanci, maskirani u krzna i maske/ toteme. Problem sa ovim nivoom efektnosti je to što on do kraja ostaje nerazrađen, neobjašnjiv, kao u starim stripovima gde imamo dobre, razumne, i loše, neobjašnjive likove.

Ubrzo na scenu stupa i fon Miterer (Jugoslav Krajnov), pukovnik, austrijski konzul. Njegova pojava cepa sto na pola (ovakva i slična rešenja – padajući papiri, bašta koja se zabada, potonuće prioscenijuma u scenama prijema kod turskog vezira) ostaju lep zaštitini znak cele predstave. Između Austrijanca i Francuza, ostaju srodni odnosi, i pored tenzije državnih interesa. Scene poput one u kojoj se srdačno rukuju okrenuti publici, kao pred kamerama u, npr, Savetu Evrope, rvu na podstrtom tepihu, bore za svojim pisaćim stolom, ređaju se i dalje. Ono što ostaje nepodeljeno, svačija je težnja, svakog od prikazanih, opisanih likova (ne i „životinja“), da otkriju nešto svoje, a da to ne bude samo u vezi sa njima, njihovim karijerama, nadama, željama, ženama…

Predstava „Travnička hronika“ u Srpskom narodnom pozorištu, treća je u skorašnjem nizu Andrićevog „dramskog“ repertoara ove kuće (prethodile su joj predstave „Na Drini ćuprija“ i „Anikina vremena“). Kao da pozorište potvrđuje da ljudi više (ne) vole da čitaju… Estetski prefinjena, u klasičnom smislu te reči – lepa – dramaturški gledano, mnogo je suptilnijeg, gotovo ravnomernog, neupadljivog karaktera. Blato (balega), surovost, mržnja, ljubav, motivi su koji se provlače. Uz pripovedačku narativnu, dvočinsku strukturu moglo bi se reći i puze. Kreativna rešenja se uzdižu. I padaju. Poput cveća u bašti Davilove supruge. Cap. Cak!

Igor Burić, Dnevnik, Novi Sad, 15. oktobar 2019.